Cechy plastycznej twórczości młodzieży
Wielu badaczy ustosunkowało się do wytworów dziecięcej sztuki w różny sposób.
B. Hornowski pisze o hipotezie, jaką założyła większość psychologów, że osobowość człowieka ujawnia się w jego różnych pracach i działaniach, i że możliwe jest badanie osobowości na podstawie wszechstronnej analizy wyników jego pracy.94
Inny badacz J.F. Butonier widzi natomiast, jako główną wartość twórczej działalności dzieci i młodzieży, oddziaływanie psychoterapeutyczne procesów twórczych.
A. Jacques i M. Debesse dostrzegają możliwość wyrażania całej ekspresji psychicznych napięć, odhamowanie wyobraźni i twórczego myślenia.95
Autoterapeutyczne jest także przekształcenie rzeczywistości zewnętrznej i własnego „ja”, jakie dokonuje się dzięki ekspresji własnej osobowości w procesie twórczym.96
Rysunki wyrażają szczerość i prostotę, ponieważ ukazują to, co dziecko wzrusza w życiu, zadziwia, zachwyca, co chce poznać jeszcze raz i jeszcze raz przeżyć, nad czym rozmyśla.
W rysunkach nie ma fałszu i przemyśleń, rysunki tworzone są bezpośrednio i na gorąco, wyrażają swobodny obraz i emocjonalny stosunek autora do niego.97
Monika, której prace analizuję, wtajemnicza mnie w świat swoich przeżyć i refleksji, sama z własnej woli. Fakt, że przelewa je na kartkę za pomocą farb lub ołówka, pozwala jej jeszcze raz zatrzymać się nad nimi. Obserwuje je wówczas z dystansem choć po części przeżywa na nowo. Moim zdaniem, w tym tkwi terapeutyczność rysowania pamiętnika. Samodzielnie wybrane tematy, z którymi autorka chce jeszcze raz się zmierzyć, nawet jeśli są na pozór przyjemne, to przeplatają się z jakby mimowolnie „wypływającymi” z odległych obszarów pamięci ich negatywnymi aspektami. Całość domaga się uwagi, refleksji i ustosunkowania do nich.
Wiek, w którym znajduje się Monika (15 lat) to okres II fazy dojrzewania i dorastania. Minęły więc drastyczne przemiany w układzie hormonalnym, które powodowały przemiany psychologiczne w rozwoju całego organizmu. Zmieniła się budowa fizyczna ale i struktura psychiczna. U dziewczynek w jej wieku pełną dojrzałość rozwojową osiągają takie procesy poznawcze jak: spostrzeżenia, pamięć wyobraźnia, myślenie i uwaga. Rozwija się obserwacja intencjonalna, pamięć mechaniczna i logiczna, wyobraźnia odtwórcza i twórcza, myślenie konwergencyjne i dywergencyjne. Taki intensywny rozwój procesów poznawczych wpływa na bardziej świadome i często krytyczne ocenianie własnego „ja”, a także całego otoczenia. Następuje rozrachunek z poprzednią świadomością, wyobrażeniami, światem dziecinnych zabaw, marzeniami i zainteresowaniami. Dorastające dzieci stają się nieufne w stosunku do dorosłych, obawiając się ośmieszenia z ich strony. Chcą wejść w świat dorosłych, ale jeszcze nie potrafią i nie mogą. W tym okresie występuje nadmierny rozwój uczuciowości, nawet erotyzm (szczególnie u dziewcząt). Dysproporcje między tym czego się pragnie , co wydaje się proste i łatwe, a tym co możliwe i realne, rodzą wewnętrzne konflikty i dramaty. Po piętnastym roku życia mija okres burzy i naporu (M. Debesse). Zaczynają się powoli ugruntowywać zainteresowania i potrzeby psychiczne. Młodzież wchodzi w „ wiek estetyczny” (V. Lowenfeld, S. Szuman) czyli okres addescencji. Procesy poznawcze przebiegają,jak u dorosłego człowieka, myślenie ma charakter abstrakcyjny, natomiast wyobraźnia bardziej się konkretyzuje. Kształtują się wciąż procesy emocjonalne, uczucia wyższe (estetyczne, moralno - społeczne). Wszystko to wpływa na działalność twórczą, która w wieku młodzieńczym ponownie zaczyna być interesująca. Młodzież dzieli się wówczas na biernie zainteresowaną i taką, która próbuje swoich sił w plastycznej kreacji. Treść plastycznych wypowiedzi zmienia się w stosunku do lat dzieciństwa. W wieku 13-15 lat dziecko korzysta z obecnych wzorców, szkicuje z natury (krajobrazy, martwe natury), niknie chęć tworzenia z wyobraźni. Zanika ekspresja swobodna a na jej miejsce zjawia się tendencja zewnętrzna -zobiektywizowana, mająca na celu przekazanie tego co jest obserwowalne i oparte na realistycznej wiedzy. Cechy formalne prac młodzieży wchodzą w tzw. okres realizmu wrażeniowego (fizjoplastyka). Mają tendencje realistycznego przekazywania poznawczych informacji, dążność do realizmu a nawet naturalizm. Echa minionej fazy ideoplastyki widoczne są jeszcze w sposobie przedstawienia przestrzeni na płaszczyźnie, gdzie mieszają się cechy perspektywy zbieżnej, malarskiej z aperspektywistycznym wrażeniem trzeciego wymiaru. Spotyka się również naiwne kompozycje ilustracyjne przypominające sztukę ludową i prymitywną. Kolor jest mieszaniną partii lokalnych z fragmentami zapełnionymi barwami alokalnymi. Kolejna faza realizmu wizualnego występuje miedzy 13 a 16 rokiem życia. Realizm ten opiera się na bezpośrednich doznaniach wzrokowych. Większa część młodzieży zaprzestaje całkowicie wypowiadania się za pomocą plastyki, opierając się o wyobraźnię. Korzysta z treści zapożyczonych ze wzorów,wypowiedź przestaje być wówczas ekspresją osobowości. Wytwory tego okresu cechują się przeważnie szkicowym lub wstępnym studium natury, formy posiadają nienaganne proporcje, przestrzeń wyrażona zostaje często dzięki perspektywie linearnej i powietrznej. Kolorystyka tego okresu ma charakter barw lokalnych, podporządkowanych formie rysunkowej przedmiotu. Zanika naturalne wyczucie kompozycji, układy są na ogół przypadkowe, podporządkowane ustawieniom przedmiotów i elementów w naturze. Po 16 roku życia dochodzi do przezwyciężenia kryzysu, ale niestety tylko u części młodzieży. Do głosu dochodzi wówczas wyobraźnia i myślenie twórcze.98
Tak pokrótce przedstawia się charakterystyka twórczości młodzieży. Wiele z w/w cech odnajduję w pracach Moniki, zdając sobie sprawę z tego, które z tych elementów są przejawem refleksji i dlaczego w takich kompozycjach oraz przestrzeniach zostały ukazane.
Kolejnym moim krokiem będzie zapoznanie się z metodami i technikami analizowania wytworów plastycznej aktywności młodzieży.
komentarze
Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.