www.eprace.edu.pl » malowanie-wspominanie-terapia » Terapeutyczny wymiar rysowania i malowania o sobie » Analiza rysunków w świetle literatury przedmiotu

Analiza rysunków w świetle literatury przedmiotu

Aby zrealizować zadanie polegające na odczytaniu „zakodowanych” uczuć, zapisów zdarzeń, emocji i faktów z życia Moniki, winnam zapoznać się z tematyką analizy prac dzieci w świetle literatury przedmiotu.

Historia zagadnienia

Wielu badaczy w sztuce dopatrywało się ekspresji plastycznej, możliwości psychoterapeutycznych oraz szans realizacji kultury czasu wolnego a nawet procesu dezalienacji człowieka we współczesnym świecie.99

Mieczysław Łobocki zwraca uwagę na początki rozwoju analizy rysunków, które przypadają na koniec XIX wieku. Naukowcy E. Cooke (1885) i Riccie (1887) w swych pracach wykazali, że rysunki dzieci są cennym materiałem dla badań naukowych. W XX wieku kontynuatorami tych badań byli m.in. D. G. Kerschensteiner (1905), E. Claparede (1907), C. i W. Sternowie (1907) a w Polsce S. Szuman (1927). Badania, które prowadzili miały charakter opisowy i dotyczyły rozwoju psychicznego dzieci. W latach 20 - tych XX wieku zajmowano się analizą rysunków pod kątem badań psychometrycznych, zainicjowanych przez C. Burta (1921) i F. Goodenough (1926). Od 1940 roku analizą rysunków zajmowano się jako metodą projekcyjną w badaniach osobowości dzieci i młodzieży, warto tu przytoczyć takie nazwiska jak J. N. Buck (1948), K. Machovr (1949) i E. F. Hammer (1958).100

Stanisław Popek wskazuje na trzy fazy badań nad twórczością i analizą. Pierwsze zapoczątkowane przez F. Cookea i C. Ricciego kontynuowali W. i C. Sternowie. W drugiej fazie badań wykorzystano dotychczas zdobyte wyniki badań statystycznych i monograficznych, skupiając się natomiast na badaniu inteligencji oraz zdolności psychicznych. Trzeci okres stał się logiczną konsekwencją drugiego. Zajmowano się wówczas koncepcją metody projekcyjnej i badaniem osobowości. Skonstruowano testy na bazie badań, odkrywające osobowości i ujawniające najgłębsze aspekty życia. Badaczami ważnymi ze względu na swój dorobek w tej tematyce byli:

V. Lowenfeld, M. Debesse, J. F. Boutonier, którzy zgłębili rozwój twórczej aktywności oraz jej wpływ na rozwój osobowości.101

Etapy rozwoju twórczości

Podczas trwania trzech faz rozwoju badań starano się również uchwycić i scharakteryzować poszczególne etapy rozwoju zdolności plastycznych, poczynając od dzieci najmłodszych a kończąc na nastolatkach. Jako pierwszy podzielił twórczość dzieci na fazę ideoplastyki i fizjoplastyki M. Verworn (1907).102

Pierwsza faza dotyczy dzieci w wieku (4 – 10 lat ), które przedstawiają świat na podstawie subiektywnej wiedzy o nim, zabarwiając go uczuciowo.

Druga faza dotyczy dzieci w wieku (11 – 15 lat ), które starają się oddać obraz świata obserwowanego bezpośrednio.

W latach 1902 – 1905 G. Kerschensteiner w badaniach wyróżnił cztery fazy rozwojowe twórczości dzieci i młodzieży:103

Według J. F. Boutonier (Francja 1953) 104 wyróżniamy następujące etapy rozwoju twórczości:

Metody i techniki analizy rysunku

Dysponujemy różnymi sposobami analizy prac plastycznych, które pozwalają opisać i sprecyzować „odkodowane” informacje o życiu i osobowości autora rysunku. Dwie z takich metod opisał Mieczysław Łobocki. Pierwszą nazywał opisową analizą rysunku, polegającą na interpretacji twórczości rysunkowej na podstawie tylko samego opisu treści, koloru i formy danego wytworu oraz warunków w jakich on powstał. Dzięki takiej metodzie udało się określić zdolności rysunkowe u dzieci w zależności od wiek, wyodrębniając pewne ich fazy. Ustalono również współzależność między zdolnościami rysunkowymi i intelektualnymi. Próbowano także uważać życie psychiczne dzieci pod względem rozwoju umysłowego i osobowości.105

Badacz analizując w ten sposób rysunki kieruje się najczęściej ogólnym wrażeniem jakie wywiera na nim dany rysunek i żywiołowa emocjonalną reakcję wyrażającą jego upodobanie lub odrazę do analizowanego rysunku.106

Kryteria, które bierze się pod uwagę są mało ogólne i precyzyjne np.: różnorodność podejmowanych tematów, stosunki zachodzące między całością rysunku a jego poszczególnymi częściami, zgodność rysunku z jego odpowiednikiem w rzeczywistości, sposób dobierania barw itp.

Analiza opisowa w związku z osobistymi wrażeniami badacza rysunku, jest subiektywnie zabarwiona, pozbawiona zobiektywizowania i uzasadnienia wyrażonych ocen.107

Drugą metodą jaką wyróżnił M. Łobocki jest analiza rysunku , na której opierały się badania psychometryczne oraz badania projekcyjne.

Ze względu na charakter tworzonych przez Monikę prac, szczególnie przydatna do ich analizy, wydała mi się, analiza oparta na badaniach projekcyjnych. Jej głównym założeniem jest przypuszczenie, że w rysunku znajduje swe odbicie projekcja (rzutowanie) własnych przeżyć intelektualnych, uczuciowych i motywacyjnych jego autora na narysowane na nim osoby, zwierzęta, rośliny, zabudowania itp. Projekcje ujawniają, poprzez rysunek, stosunki danej jednostki do innych ludzi, świata, rzeczy widzialnych i samego siebie oraz rozwój jednostki pod kątem procesów poznawczych, potrzeb, ukrytych pragnień, urazów i motywów zachowania się w różnych sytuacjach. Wymagania jakie należy spełnić podczas stosowania tej metody to przygotowanie psychologiczne, gdyż metoda ta jest najmniej rzetelna i trafna. Bazuje głównie na twierdzeniach psychoanalizy i niektórych danych empirycznych, lecz na ogół niedostatecznie sprawdzalnych. Podstawą tej analizy mogą być rysunki na zadany lub dowolny temat. Wśród tematów zadanych dominuje: postać ludzka, sam autor, członkowie rodziny, drzewo, dom, zwierzęta. Badacze zakładali, iż symbolizują one pewne cechy biologiczne osobowości człowieka.

H. L, Koch (1954) uznał, że drzewo na rysunku projekcyjnym szczególnie dobrze odzwierciedla rozwój osobowości i jej zaburzenia. Inni badacze tacy, jak M. R. Harrower (1958) opierali się na rysunkach, które przedstawiały to co jest najbardziej nieprzyjemne („The Most Unpleasant Cconcept Test”)108

Podstawą tej analizy mogą być też rysunki na temat dowolny, które dotyczą przede wszystkim własnego życia dzieci i młodzieży oraz życia dorosłych, wśród których przebywaj, dlatego mogą stanowić obiecujący punkt wyjścia w badaniach pedagogicznych. Interpretacja ich wymaga jednak daleko idącej ostrożności. Autor M. Łobocki sugeruje jak interpretować rysunki na zadany lub dowolny temat:

    1)dopiero większa ich liczba pozwala na wyciągnięcia bardziej wiarygodnych wniosków,

    2)interpretacje ich obiektywizują szczególnie jednoznacznie możliwe kryteria oceny,

    3)nie bagatelne znaczenie ma znajomość warunków, w jakich powstawały analizowane rysunki, w czym dopomóc może bezpośrednia obserwacja dziecka podczas rysowania i przeprowadzenie z nim rozmowy na temat celu, przebiegu i wyniku wykonanego rysunku,

    4)uwzględnienie stylu i charakteru twórczości rysunkowej zmieniającej się z wiekiem, szczególnie w przypadku badania artyzmu lub zdolności dziecka,

    5)wnioski wynikające z analizy rysunków wymagają sprawdzenia i uzupełnienia z pomocą innych technik badawczych.109

Z pomocą w badaniu wytworów plastycznych przychodzi również badacz – Stanisław Popek, który przytacza metodę statystyczną, opisową opartą na analizie treści i formy rysunkowej (bez analizy artystycznej) bardzo dużej ilości prac. Warto dodać, że metodę tą stosowano w pierwszym okresie badań nad twórczością (1885 – 1920). Oddzielano wówczas, na ogół wytwór od procesu, w którym powstawał. Prace były anonimowe a czynniki inspirujące zamysł twórczy, niedostępne i obce dla badacza. Po fali krytyki w stosunku do w/w metody zaczęto stosować metodę monograficzną (podłużną), pozwalająca na analizę rozwoju rysunkowego dziecka na przestrzeni kilku lub kilkunastu lat. Odkryto w ten sposób oprócz cech zobiektywizowanych różnice indywidualne w wypowiedziach małych autorów.

W drugim okresie badań (1920 – 1941) zaczęto wprowadzać metody psychometryczne, zapoczątkowane przez F. Goodelough „Narysuj człowieka”.

Badania te pozwoliły ściślej określić warunki, posiadały też skalę ocen.

Rysunki projekcyjne włączono w ostatnich latach do testów projekcyjnych osobowości, co spotkało się z akceptacją psychologów różnych dziedzin. Podkreślano jednak, że konieczny jest udział psychologa w odczytywaniu „rzutowania”. Powinien on być zorientowany nie tylko w zagadnieniach badań psychologicznych, ale również orientować się w problemach artystycznej twórczości dzieci i młodzieży.

Kolejną propozycją analizy rysunku jest strategia statystyczno – monograficzna, polegająca na tym, że badacz może przeanalizować wiele prac jednego autora, a nie jedną.110

Podejmując trud analizy prac plastycznych należy określić kryteria, wobec których będą one oceniane, czy to przez jednego badacza, czy przez całą komisję, jak zakłada technika „sędziów kompetentnych” lub „komisji ekspertów”, którą pozwolę sobie pominąć, gdyż nie stosuję jej w swoich badaniach.

Kryteria jakie należy uwzględnić to:warunki, czas trwania, środek wyrazu plastycznego (techniki tworzenia) oraz treści testu np. portret, ilustracja z wyobraźni, kompozycja. Analizowana powinna być też forma artystyczna wytworu plastycznego według W. Tatarkiewicza składają się na nią takie elementy, jak:

Od oryginalności i generatywności cech tych elementów zależy wartość artystyczna wytworu.111

Pewnego rodzaju „alfabetem”, jakim porozumiewa się twórca z odbiorcą dzieła są cechy formalne. Zakładając bowiem, że forma, kolor, kompozycja, ich charakter wyrażone plastycznymi środkami wyrazu jest samodzielny i samorodny, to jest to najgłębsza warstwa wypowiedzi, która pozwala na empiryczne stwierdzenie jaki temperament, jaka wyobraźnia, myślenie i pamięć wzrokowa uwarunkowały powstanie tej pracy plastycznej jako „uzewnętrznienie” wewnętrznej struktury psychicznej autora.

Wyróżniamy więc: strukturę kolorystyczną pracy (zestawy spokojne, stonowane, ostre i kontrastowe, zgaszone, wesołe, ciepłe i zimne), charakter kreski (oszczędna, nieśmiała, oschła, bogata, poszukująca i dynamiczna).112

Analizując prace trzeba również uwzględnić wiek autora oraz jego przygotowanie warsztatowe. Należy także pamiętać o udziale świadomości i procesów nieświadomych w powstawaniu treści wypowiedzi, dlatego analiza wytworu powinna obejmować wszystkie aspekty twórczości, rozpatrywane w jedności treści i formy. Takie podejście powoduje, że traktujemy twórczość, jako tzw. Model „wewnętrzny” i „zewnętrzny”, tzn. Uznający wpływ czynników obiektywnej rzeczywistości oraz subiektywnego „ja” na treść i formę wytworów plastycznych. Oddzielenie czynników intro – i ekstragennych w twórczości prowadzi do błędnych hipotez i jednostronnych wniosków końcowych.113

Podsumowując – analizując pamiętnik Moniki zastosuję analizę opisową skupiając się na treści, kolorze, formie, oddaniu rzeczywistości oraz innych kryteriach pracy. Dodatkową techniką będzie analiza wykorzystana w badaniach projekcyjnych. Jej zastosowanie umożliwia mi fakt, że spełniam pięć warunków:

Symbolika elementów rysunku

B. Hornowski pisze o projekcji w rysunkach dzieci, jako o lustrze, w którym odbijają się słabości i siła osobowości lub pewna równowaga między nimi.114

Przedstawione na rysunku element, badacz może odczytać jako sygnały i symbole odpowiadające pewnym procesom myślowym, odczuciom, przeżyciom autora.

Sylvie Chermet – Carroy w swojej książce „Zrozum rysunki dziecka, czyli jak interpretować rysunki małych dzieci”, mówi o podstawach interpretacji podobnych do podstaw grafologii wzbogaconej odczytywaniem symboli psychoanalitycznych, zawartych w snach, mitach i legendach. Dziecko przez akt graficzny wyraża własny świat emocjonalny, który ewoluuje w miarę dorastania. Odnajdujemy w nim ukryte pytania, radość, lęki, miłość i strach. Rysunek przemawia za pomocą symboli np. słońca, wody, drzewa, domu. Akt graficzny stanowi dla dziecka źródło przyjemności oraz dostarcza informacji na temat jego osobowości. Badaniem tych informacji zajęli się m.in. Koch i Schliebe, którzy przeprowadzili analizy statystyczne dotyczące związku między formą (rysunkiem a emocją). Uzyskali oni dane jaki kształt odzwierciedla uczucie, szczęścia, cierpienia bądź strachu. Rysunek drzewa i istoty ludzkiej, domu dla badacza F. Goudenougha ukazuje przeżycia, stan równowagi emocjonalnej i poziom umysłowy. Rysunki kogą też dostarczyć wielu cennych danych na temat rodziny i relacji w niej panujących. To uprzywilejowana forma ekspresji, która może pełnić funkcję oczyszczającą i równoważącą a dorosły może wykorzystać zdobytą dzięki niej wiedzę, by zbliżyć się do dziecka.115

Zanim przystąpię do krótkiego opisu symboliki elementów występujących w rysunkach winna jestem scharakteryzować źródło z jakiego korzystam. Otóż w tej części pracy opierać się będę na książce w/w autorki, która zakłada w niej, że zajmie się opisem świata małych dzieci. Podaje symbole i interpretuje je pod kątem analizy prac małych artystów. W jednym z rozdziałów „Od rysunku dziecka do rysunku osoby dorosłej podkreśla jednak: „... podobnie jak we wszystkich dziedzinach nauki o człowieku, analiza ta zyskuje na wiarygodności gdy towarzyszą jej inne techniki i metody. Pozwala ona dokładnie określić dziecięce „ja”, gdyż dziecko w pierwszych latach życia w znacznej mierze posługuje się właśnie rysunkiem. Metoda ta nie niesie jednak żadnych ograniczeń wiekowych przeciwnie! Przecież dorośli także posługują się symbolami. Można zatem wykorzystać tę wiedzę, by zinterpretować rysunek dorosłego116.

Dalej autorka pisze „... możemy zatem rozszerzyć analizę rysunku na prace graficzne dorosłego. Zostało to wykorzystane w szerokim stopniu w teście drzewa, z równoczesnym rozszerzeniem interpretacji symboli. W istocie płótno mistrza podlega takiej samej analizie jak każdy inny rysunek. Artysta angażuje się bowiem w to, co robi, tak jak każda inna osoba.

Pewne zasady sprawdzają się zarówno w odniesieniu do mistrza jak i każdego z nas.117

Autorka poradnika dla rodziców i pedagogów Rose Fleck – Bangert proponuje kilka możliwości zgłębiania ukrytych w rysunkach prawd i tajemnic:

Aby rozmyślać o twórczości dzieci należy najpierw samemu oddać się czynności malowania lub rysowania.118

Gregg M. Furth w swojej książce „Leczyć malowaniem” opisał kilka centralnych punktów kontaktu z rysunkiem i są to:

Oglądając rysunek należy zastosować według Furtha trzy zasady:

  1. Zapamiętać pierwsze wrażenie jakie on na nas wywołał, „wsłuchiwać się” w obraz, wczuwać, oglądać jak badacz, bez pośpiechu poznawać jego treść.

  2. Uwzględnić wielkość, format, kształt kartki i papieru, jakość materiału, przyjrzeć się punktom centralnym oraz zwrócić uwagę na wypowiedź autora na temat rysunku a także jego zachowanie w trakcie jego tworzenia.

  3. Powiązać informacje o poszczególnych komponentach w celu stworzenia z nich pewnej całości.119

Mając na uwadze te wszystkie „porady” warto dowiedzieć się jak rozumieć zastosowane w rysunkach kolory, kształty i elementy. Pamiętając jednocześnie, że interpretacja symboli nie może kierować się stałymi regułami. Symbol może mieć charakter uniwersalny, ale jego znaczenie jest zawsze indywidualne. Każda interpretacja zależeć będzie zawsze od punktu widzenia obserwatora i aspektów jego własnych przeżyć, które wywrą na nią wpływ.120

O czym mówią nam kolory?

Naukowe badania potwierdzają zależność między kolorami a stanem psychicznym człowieka. Przeprowadził je m.in. Max Lüscher, opracowując specjalny test, wykorzystywany również przez lekarzy, który wykazał, że u człowieka przebywającego w otoczeniu jaskrawej czerwieni wzrasta prędkość uderzeń serca, częstotliwość oddechu i ciśnienie krwi. Kolor ten działa podniecająco i pobudzająco na układ nerwowy. Właściwie każdy kolor ma pewną wartość emocjonalną, jednak interpretując rysunki dzieci pod tym kątem należy zastosować ostrożność.

W istocie bowiem ani kształty same w sobie nie mają mocy, ani kolory. Są po prostu jedną z wielu wskazówek i powinny być rozpatrywane w szerszym kontekście.

Warto także np. brać pod uwagę trywialne aspekty powstawania prac jak to, że kolor podyktowany jest ilością materiału plastycznego lub tym, że w pudełku kredek zabrakło powiedzmy czerwonej, itp.121

czerwień

Oznacza działanie i męskość, wyraża potęgę pragnień. Oznacza również agresywność a niekiedy gniew. Obfitość tych barw w pracy plastycznej może oznaczać pobudzenie i potrzebę ruchu.

niebieski

Jest on zaprzeczeniem czerwieni. W otoczeni błękitu ciśnienie krwi spad, spowalnia się również akcja serca i oddechu. Niebieski działa uspokajająco i skłania do zamknięcia w sobie. Kolor ten wyraża wrażliwość, podatność na bodźce, emocje. Jest to barwa żeńska, spokojna, wyciszona, sugerująca odpoczynek w skrajnych przypadkach bierność i rezygnację.

fiolet

Kolor ten wyraża połączenie przeciwieństw i pragnienie odmiany. Uważany jest również, jako symbol mistycyzmu, lecz jeśli pojawia się często w rysunkach dzieci to może oznaczać niepokój , sprzeczne popędy lub lęk.

żółć

Oznacza światło, radość i optymizm. Jest symbolem otwartości, przejawem chęci uczestnictwa lub pójścia swoją drogą. Nadmierna jego ilość może sugerować potrzebę uwolnienia wewnętrznych napięć.

zieleń

Kolor ten oznacza szacunek do samego siebie oraz potrzebę poważania ze strony innych, pragnienie porozumienia, wolę działania, wytwórczość i upór. Oznacza on stałość, ale w niektórych przypadkach sprzeciw lub upór. Sugeruje też potrzeby zmysłowe i powodzenie materialne.

pomarańcz

Jest symbolem żywotności, dążenia do sukcesu. To oznaka radości, wesołości i dynamizmu. Stosowana w dużych ilościach zdradza podniecenie, pobudzenie choć jest mniej agresywna i sugeruje raczej pragnienie podobania się i zwrócenia na siebie uwagi.

brąz

Kolor ten oznacza ciało, zmysłowość, fundamentalne potrzeby i fizyczne dążenie do bezpieczeństwa. Odcienie rudości i brązu mogą sugerować różne elementy np. ciemnobrązowy to symbol analny. Kolor ten używany w dużych ilościach, po szóstym roku życia oznaczać może regresję i symboliczne zatrzymanie czegoś dla siebie oraz odmowę dawania. Może mieć związek również z rygorystyczną postawą postępowania lub sposobie myślenia.

róż

Oznacza spokój, równowagę i harmonię. Jest to stłumiona czerwień, dlatego wyraża uczciwość pozbawioną żarliwości i agresji. Odnajdujemy w nim przejaw czułości i łagodności.

czerń

Kolor ten zawiera w sobie smutek a nawet rozpacz. Stosowany w niewielkich ilościach podkreśla pozostałe barwy. Drobne czarne plamki oznaczają lęk. Czerń sygnalizuje głównie negację, niepokój, śmierć i brak nadziei.

szarość

Jest to kolor neutralny, używany w dużych ilościach może sugerować u dzieci trudności w wyrażaniu uczuć i w przechodzeniu do czynów. Jednak dopiero większa ilość prac pozwala dokładnie ocenić sytuację.

Proporcje stosowania kolorów ciepłych lub zimnych też nie są bez znaczenia.

Przewaga barw ciepłych świadczy o ekstrawertyźmie, dążności do kontaktu i wymiany. Zimne barwy oznaczają natomiast skłonność do introwersji, rezerwę i nieśmiałość. Brak kolorów może być oznaką pustki uczuciowej lub trudności w wyrażaniu uczuć. Biała niezarysowana przestrzeń kartki również ma swoje symboliczne znaczenie. Przestrzeń ta jest wolna niczym ptak, nieuchwytna. Wyraża to czego nie da się zakomunikować, oznacza ciszę, marzenia. Duża ich liczba może oznaczać bogate życie wewnętrzne, ucieczkę w świat marzeń oraz ograniczony kontakt z rzeczywistością. Znaczna część rysunku pozostawiona bez koloru symbolizować może zakaz, tabu, coś przemilczanego. Biała szeroka przestrzeń między dwiema postaciami ukazuje dzielący je symboliczny dystans.

Jak można interpretować przestrzeń na rysunku?

Na wstępie należy uzmysłowić sobie jedną rzecz a mianowicie to, że bierzemy w posiadanie przestrzeń graficzną tak , jak bierzemy w posiadanie przestrzeń wokół nas. Jest to odwzorowanie sposobu, w jaki sami siebie określamy i w jaki traktujemy otoczenie. Podobnie, jak w symbolice Pulvera, stosowanej w grafologii, dzielić należy kartkę na cztery obszary: górę, dół, lewa stronę i prawą stronę. Kreski pionowe i poziome, które podzielą kompozycję, stworzą symbol krzyża. Symbol występujący we wszystkich kulturach. Jego środek jest zarazem środkiem „ja” jednostki, która została wpisana w otaczający ją świat . Wyraża wartości przestrzenne i czasowe.

Na górze kompozycji, umieszcza się elementy związane z duchem, ideałem, boskością, wyższe wartości, trudno dostępne rzeczy. To świat marzeń, wyobraźni i duchowości.

Na dole kompozycji, która sprzeciwia się światłu istnieje ciemny świat nieświadomych popędów. Dolna część pracy oznacza ziemię i konkret, życie codzienne, opokę , żywicielkę, niekiedy oznacza zmysłową potrzebę pożywienia i fizycznego bezpieczeństwa.

Lewa strona symbolizuje przeszłość, oznacza matkę, ale również rzeczywistość, dostarcza jednocześnie wskazówek na temat więzi, która istnieje między matką a dzieckiem.

Prawa strona symbolizuje przyszłość a także odpowiada symbolowi ojca, więzi z nim. Oznacza również spotkania z innym człowiekiem i stawianie czoła potędze życia. Jest też domeną przyszłości i nieznanego. Dostarcza wiedzy na temat stosunku dziecka zarówno do ojca,jak i do życia w ogóle.

Ruch z lewej do prawej, odpowiada gestowi od siebie ku innym, to oś spotkania i komunikacji, zmierzenia się z przyszłością.

Jak można interpretować rodzaj zastosowanych kresek?

Kreski mogą wyróżniać się kształtem, intensywnością nacisku podczas ich stosowania. Narysowane mocno i bez wahania wyrażają witalność, afirmację samego siebie. Gdy pojawia się przedziurawiona kartka, wywołana zbyt mocnym naciskiem ołówka, może oznaczać to odwagę, gwałtowność i gniew. Linie narysowane słabo, delikatnie sugerują delikatność, wrażliwość autora. Dzieci rysujące mało widoczne rysunki, charakteryzują się często nieśmiałością, trudnościami w afirmacji siebie. Linia przerywana jest dodatkowo przejawem ich zahamowań i niezdecydowania.

O czym mogą mówić nam kształty?

Kształty można budować za pomocą linii zakrzywionych, delikatnych, które są bardziej łagodne, ale również za pomocą linii zamieniających się w twarde i ostre kąty. Te pierwsze sugerują kobiecość, czułość, podczas gdy te drugie symbolizują męskość. Zbyt wiele miękkości sugeruje dziecko urocze, bierne, zbyt słabe, żeby się bronić. Zbyt duża ilość kropek i kątów świadczy o energii, waleczności, silnej woli, ale również o agresywnym i niezbyt towarzyskim usposobieniu. Powtarzające się wycieranie gumką i skreślanie, charakteryzuje brak ufności we własne siły i brak akceptacji swojej osoby.122

O czym mogą mówić kształty drzew?

Wiele uwagi poświęca Sylvie Chermet–Carroy problematyce „drzewa”. Myślę, że jest to bardzo intrygujący element pracy, świadczyć może o tym choćby fakt zainteresowania tą kwestią wielu badaczy, którzy wykorzystalidrzewo do stworzenia testów (szwajcarski psycholog Emile Jucker, Hurlock i Thomson, Schliebe, Charles Koch i Franciszek Minkowski).

Aby analizować rysunek drzewa należy przyjrzeć się pozycji, jaką ono zajmuje na płaszczyźnie kartki (wielkość, kreska). Następnie przyjrzeć się należy poszczególnym jego częścią : korzeniom, pniu, koronie.

Jak interpretować pozycję drzewa?

Jak można interpretować kreskę w rysunku drzewa?

Często drzewu towarzyszy linia ziemi, jej kształt również ma symboliczne znaczenie.

Analizując poszczególne elementy drzewa należy po pierwsze uświadomić sobie, że : korzenie – oznaczają nieświadomość, pień - oznacza działanie, korona- oznacza myśli. Proporcje tych trzech części są inne na rysunku dziecka i dorosłego.

Po drugie, należy pamiętać o tym że, analizujemy elementy drzewa osobno, ale również i w całości z uwzględnieniem wzajemnych proporcji.

Jak można interpretować kształt korzeni?

Jak można interpretować kształt pnia?

Jak można interpretować kształt korony?

kształt gałęzi

Uwzględniając elementy, które pojawiły się w pracach Moniki wybrałam z literatury ich opisy i interpretacje. W związku z tym kolejnym elementem wartym przeanalizowania jest postać ludzka. Ten temat był dla mnie szczególnie intrygujący, gdyż Monika konsekwentnie unikała jego ukazywania. Tłumaczyła się małą sprawnością i umiejętnością rysowania postaci. Być może dlatego zwróciłam szczególną uwagę na postacie, które w końcu zaczęły pojawiać się w niektórych jej pracach.

W dalszej części przejdę do opisu, jak można interpretować poszczególne części ciała człowieka np.: głowa, oczy, włosy, tułów, kończyny, ubrania.

Jak można interpretować kształt głowy?

Jak można interpretować twarz?

Jak można interpretować oczy?

Jak można interpretować usta?

Jak można interpretować nos?

Jak można interpretować uszy?

Jak można interpretować włosy?

Jak można interpretować szyję?

Jak można interpretować kształt tułowia?

Jak można interpretować kształt kończyn?

Jak można interpretować kształt ramion?

Jak można interpretować kształt dłoni i palców?

Jak można interpretować kształt nóg?

Jak można interpretować kształt stóp?

W swoich pracach, Monika ukazuje się często w otoczeniu lub w pobliżu rodziny. Są to na przykład prace obrazujące wspólne wycieczki, kolację wigilijną lub spacer albo przejażdżkę na koniach. Zaciekawiło mnie jednak, że autorka rzadko rysuje i portretuje członków swojej rodziny. Omawiając swoją pracę zapewnia, że w pobliżu jest np. tata lub rodzeństwo. Fizycznie jednak nie umieszcza ich na pracy. Monika w miarę postępowania prac nad pamiętnikiem, zaczęła jednak ukazywać siebie.

Wskazówki pożyteczne dla mojej pracy dotyczą tematu seksualności. Wyżej wymieniona autorka pisze, jak ta sfera życia uwidacznia się w pracach plastycznych.

Jak może uwidaczniać się seksualność w pracach plastycznych?

Większość kartek z pamiętnika Moniki przedstawia krajobrazy i widoki. Nadają one pracy nastrój, budują atmosferę oraz decydują o wymowie rysunku. Mogą również ujawniać wiele emocji i przeżyć autorki. Uznałam zatem za słuszne, zapoznanie się

z symboliką elementów pejzażu.126

Co może symbolizować zamek?

Co może symbolizować droga?

Co może symbolizować statek?

Co mogą symbolizować góry?

Co może symbolizować woda?

Co mogą symbolizować chmury?

Co mogą symbolizować zwierzęta?

Wszystkie wymienione i opisane przeze mnie elementy obrazów pojawiły się w różnej postaci, układach i proporcjach w pracach badanej Moniki. W dalszej części przejdę do przedstawienia analizy dziesięciu „pakietów”, na jakie podzieliłam zebrany materiał badawczy. W skład pakietu wchodzi: rysunek, zapis wywiadu (rozmowy) przeprowadzonej podczas analizowania wspólnie z autorką jej prac oraz mapa kontekstowa owej rozmowy. Na koniec zamierzam przedstawić analizę zapisu zabaw i gier autobiograficznych.



komentarze

Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.