Charakterystyka fazy koncepcji
Badanie zaczyna się od dostrzeżenia przez badacza pewnych problemów i sytuacji, często w jego najbliższym otoczeniu.
Sytuacja problemowa w przypadku mojej pracy rozpoczęła się od uświadomienia sobie niewiedzy w kwestii życia i problemów, z jakimi zmaga się dziecko z rodziny dysfunkcyjnej. Zaczynając czwarty rok pracy w szkole podstawowej i gimnazjum, zdałam sobie sprawę z tego, że jako nauczyciel wciąż za mało wiem o przyczynach obserwowanych reakcji i zachowań u dzieci z rodzin dysfunkcyjnych. Dodatkowo zaciekawiło mnie pewne zaobserwowane zjawisko, otóż na zajęcia kółka plastycznego wyjątkowo sumiennie uczęszczała jedna dziewczynka, o której sytuacji rodzinnej wiedziałam, że jest bardzo zła pod względem materialnym i wychowawczym. Postanowiłam przez swoją pracę wzbogacić wiedzę na temat twórczości w życiu młodego człowieka, dziecka, a zwłaszcza takiego, którego doświadczenia rodzinne są traumatyczne. Zależało mi na poznaniu terapeutycznych możliwości, jakie daje twórczość plastyczna. Jako nauczyciel plastyki posiadam pewien warsztat pracy i wiedzę z zakresu wychowania plastycznego.
Sytuacja problemowa wyjaśniana jest przez metodologów, jako zetknięcie się człowieka z trudnością wraz z uświadomieniem sobie jej charakteru. W sytuacji problemowej mamy do czynienia z brakiem rozpoznania naukowego określonego wycinka rzeczywistości, w której wypadło nam działać.132
Mieczysław Łobocki opisuje sytuację problemową nieco szerzej „...to jest sytuacja, w której badacz przeżywa stany psychiczne sprzyjające pracy badawczej.” Cytując Z. Cackowskiego wymienia następujące cechy stanów psychicznych, towarzyszących badaczowi:
Niepokój spowodowany świadomością własnej niewiedzy.
Ciekawość jako bezpośredni symptom i zarazem skutek odczuwania niepokoju.
Pragnienie uzupełnienia brakującej wiedzy.
Świadomość posiadanego przez badacza pewnego zakresu wiedzy z interesujących go spraw.133
W wyniku przeżywanej sytuacji problemowej badacz zaczyna angażować się w proces badawczy i przejawia entuzjazm dla konkretnych poczynań badawczych a nie, jak do tej pory dla własnych przekonań i idei.134
Cel i podmiot badań formułowane są w następnej kolejności podczas procesu badawczego. Celem badań określa się „poznanie prawdy o zjawiskach występujących w różnych dziedzinach rzeczywistości”135
Józef Pieter cel badań określa jako „zdobywanie nowych prawd o świeci”136
Według W. Zaczyńskiego cel badań to określenie do czego zmierza i co pragnie osiągnąć w swoim działaniu badacz. Cel powinien być realny, co polega na wytyczeniu takich zamierzeń, które leżą w granicach możliwości danego badacza”137
Przedmiotem badań zdaniem S. Nowaka określa się obiekt badań czy zjawisk, o których chcemy formułować twierdzenie w odpowiedzi na uprzednio sformułowane pytania.138
Sformułowanie celu i podmiotu moich badań odbyło się jakby naturalnie. Wynikło logicznie z zaobserwowanej sytuacji problemowej. Celem moich badań było poznanie, jaki wpływ ma na autorkę, cykliczne rysowanie i analizowanie jej wspomnień w formie pamiętnika. Podmiotem badań była dziewczyna z rodziny dysfunkcyjnej Monika.
Wynikiem uszczegółowienia celu badań jest formułowanie problemów i hipotez, które badacz stawia sobie w dalszej części procesu badawczego.
Formułowanie problemów i wysuwanie hipotez roboczych to warunek dalszego właściwego postępowania badawczego. Wiąże się ono z dokładnym określeniem napotykanej trudności w pracy badawczej. Przy formułowaniu problemów należy kierować się trzema podstawowymi kryteriami poprawności metodologicznej:
precyzyjność ich ujęcia
usytuowanie na tle dotychczasowych osiągnięć naukowych
ich empiryczna sprawdzalność 139
Jak pisze Z. Zaborowski problemy wyrastają często na tle zetknięcia
z rzeczywistością wychowawczą, z zależnościami i faktami, których nie można wyjaśnić za pomocą dotychczasowych pojęć i modeli teoretycznych. Zwraca też uwagę na to, że kontakt z książkami, artykułami, literaturą fachową może pomóc w wyrobieniu umiejętności dostrzegania problemów i ścisłego ich formułowania.140
Władysław Zaczyński pisze, że w sytuacji niepokoju i trudności, które badacz ma chęć przezwyciężyć, pojawiają się pytania, najpierw ogólne, później bardziej szczegółowe, które stają się niczym innym, jak problemami (słownym sformułowaniem trudności).141
W ramach podjętych przez mnie badań o charakterze jakościowym nie określałam hipotez, ponieważ mój wywód nie jest weryfikacyjny. Sytuacja, którą badam jest problemem otwartym, nie ma w niej gotowych rozwiązań, tak by można było uzyskane wyniki sprawdzić i porównać z danymi.
Pewnym drogowskazem na etapie formułowania problemów badawczych w mojej pracy była książka Duccio Demetrio „Autobiografia. Terapeutyczny wymiar pisania o sobie.”
Jej lektura wpłynęła na sformułowane przez mnie ogólne założenie o terapeutycznym wymiarze mówienia, pisania, rysowania i malowania o sobie, czyli tworzenie autobiografii w każdej z możliwych jej form. Zakładam, że poprzez ekspresję twórczą w postaci rysunku, można wyrazić własne emocje. Cykliczne powracanie do sytuacji z przeszłości oraz ich uporządkowywanie wpływa korzystnie na autora pamiętnika. Dzielenie się trudnymi wspomnieniami pozwala uporać się z nimi. Język plastyki jest wymowny, dzięki niemu w pamiętniku można opowiedzieć wiele nie werbalizując tego za pomocą słów.
Po przeczytaniu książki sformułowałam problemy - pytania ogólne.
PYTANIA OGÓLNE STAWIANE W MOJEJ PRACY:
jakie znaczenie nadaje badana uczennica określonym wycinkom własnej rzeczywistości takim, jak: realia życia w rodzinie, związki z otoczeniem społecznym oraz środowiskiem domowym, w szkole, na podwórku?
jakie znaczenie w układaniu się (tworzeniu relacji) badanej uczennicy ze światem ma jej twórczość plastyczna?
w jaki sposób przejawia się terapeutyczny wpływ analizowania wspomnień, poprzez ich cykliczne, systematyczne rysowanie, przybierające postać pamiętnika?
jak można określić uchwycone w takim „pamiętniku” elementy autoterapii?
jakie są to elementy i w jakich formach się przejawiają (środki wyrazu plastycznego, treści, symbole, formy, techniki, kolorystyka)
Na podstawie sformułowanych pytań postawiłam założenia:
systematyczne i cykliczne rysowanie oraz analizowanie wspomnień w formie pamiętnika ma terapeutyczny wpływ na dziecko z rodziny dysfunkcyjnej.
Jako, że badania moje są jakościowe nie zawężam ich zakresu, pozostawiając sobie otwarte pole do obserwacji i wyciągania wniosków.
Wybór terenu badania i osób badanych
W w/w tekście podpierając się literaturą przedmiotu, pisałam o pewnej niesłusznej tendencji polegającej na zbytecznym rozdrobnieniu etapów badawczych, o której wspomniał M. Łobocki.142 Cytując dalej badacza warto jednak dodać, że „...właściwy wybór terenu badań i osób badanych zależy w głównej mierze od rodzaju problemów, jakie zamierzamy rozwiązać i hipotez, jakie pragniemy zweryfikować”.143
O wyborze osoby badanej przeze mnie zadecydował fakt, że z Moniką - uczennicą gimnazjum miałam bardzo dobry i częsty kontakt, jako nauczyciel spotykałam ją na lekcjach plastyki oraz dodatkowych kołach zainteresowań. Była ona niezwykle chętna do podejmowania działań plastycznych, często pokazywała mi swoje powstałe w domu rysunki i dzięki temu zbudowała się między nami pozytywna więź. Warto podkreślić, że zainteresowanie plastyką wiązało się z umiejętnościami i zdolnościami rysunkowymi badanej. Problem badawczy, jaki dostrzegłam, związany był ściśle z jej sytuacją życiową. Zdawałam sobie sprawę z trudności materialnych i wychowawczych w jej dysfunkcyjnej rodzinie. Chciałam dowiedzieć się, jak Monika radzi sobie z nimi, jakiego typu są to problemy i wreszcie, czy działalność plastyczna pomaga jej w tych trudnych życiowych zmaganiach. Terenem moich badań stał się zatem świat jej twórczości i rysowanych wspomnień w postaci pamiętnika.
komentarze
Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.